وبلاگ

آموزش گام به گام آزاد کردن فضای دیسک در لینوکس

آزاد کردن فضای دیسک در لینوکس یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که مدیران سیستم و سرور مجازی با سیستم عامل لینوکس باید به آن توجه کنند. با گذر زمان، نصب برنامه های مختلف، ذخیره فایل های موقت، ایجاد لاگ های حجیم و باقی ماندن داده‌های بلااستفاده می‌تواند به تدریج فضای ذخیره سازی را پر کند. این موضوع نه تنها سرعت و کارایی سیستم را کاهش می‌دهد، بلکه ممکن است باعث بروز خطاهایی مانند عدم امکان آپلود فایل، کندی وبسایت یا حتی توقف سرویس های حیاتی شود.

در سرورهای مجازی لینوکس، اهمیت این موضوع دو چندان است؛ زیرا منابع محدودتری نسبت به سرورهای اختصاصی دارند و ارتقای فضای دیسک معمولا هزینه‌بر و زمان‌بر است. در این مقاله، روش های شناسایی فایل های حجیم، حذف داده های غیرضروری و بهینه سازی فضای ذخیره‌سازی را به صورت گام به گام بررسی می‌کنیم تا بتوانید همواره فضای کافی برای عملکرد بهینه سیستم خود داشته باشید.

روش های آزاد کردن فضای دیسک در لینوکس

در این مقاله از چند دستور و ابزار اصلی استفاده خواهیم کرد که شامل بررسی میزان مصرف دیسک، پاک سازی فایل های موقت و کش، شناسایی و حذف فایل‌های حجیم و قدیمی، مدیریت بسته های بلااستفاده و آرشیو یا فشرده سازی فایل ها هستند. در ادامه هر یک از این روش های به صورت گام به گام همراه با مثال و دستور کامل توضیح داده می‌شوند تا بتوانید به راحتی فضای دیسک خود را آزاد و مدیریت کنید.

بررسی میزان استفاده از دیسک

برای آزادسازی فضای دیسک ابتدا باید بررسی کنید که چه چیزی بیشترین حجم را اشغال کرده است. برای این کار می‌توانید از دستورهای زیر استفاده کنید:

• بررسی کلی فضای دیسک

df -h

Copy

این دستور نشان می‌دهد هر پارتیشن چه مقدار از فضای خود را استفاده کرده است.

• نمایش حجم پوشه ها

du -sh /*

Copy

این دستور حجم هر دایرکتوری اصلی را به صورت خلاصه نشان می‌دهد.

پاک سازی کش و فایل های موقت

لینوکس و نرم افزارهای مختلف فایل های کش زیادی ذخیره می‌کنند که با گذر زمان فضای زیادی اشغال می‌کنند.

• پاک سازی کش سیستم (برای سیستم های مبتنی بر Debian/Ubuntu)

sudo apt-get clean
sudo apt-get autoclean

Copy

• حذف فایل های موقت

sudo rm -rf /tmp/*

Copy

حذف بسته های بلااستفاده

گاهی اوقات بعد از نصب و حذف نرم افزارها، بسته هایی باقی می‌مانند که دیگر نیازی به آن ها نیست.

• در Debian/Ubuntu

sudo apt-get autoremove

Copy

• در CentOS/RHEL

sudo yum autoremove

Copy

شناسایی و حذف فایل های حجیم

برای پیدا کردن فایل هایی که بیشترین فضا را اشغال کرده‌اند، می‌توانید از دستور find یا ابزارهایی مثل ncdu استفاده کنید.

• پیدا کردن فایل های بالای 100MB

find / -type f -size +100M

Copy

• استفاده از ncdu (بعد از نصب)

sudo ncdu /

Copy

ابزار ncdu رابط کاربری ساده‌ای در خط فرمان دارد که کمک می‌کند پوشه های حجیم را راحت‌تر شناسایی کنید.

مدیریت لاگ ها (Logs)

فایل های لاگ یکی از دلایل اصلی پر شدن دیسک هستند.

• بررسی حجم لاگ ها

du -sh /var/log/*

Copy

• فشرده سازی یا پاک کردن لاگ ها

sudo truncate -s 0 /var/log/syslog
sudo truncate -s 0 /var/log/auth.log

Copy

فشرده سازی یا انتقال فایل ها

اگر فایل هایی دارید که به آن ها نیاز دارید اما به طور دائم استفاده نمی‌کنید، می‌توانید آن ها را فشرده یا به فضای ذخیره سازی دیگر  منتقل کنید.

• فشرده سازی با gzip

gzip filename

Copy

• ساخت فایل آرشیو tar

tar -czvf archive.tar.gz /path/to/directory

Copy

استفاده از ابزارهای تخصصی

علاوه بر دستورات بالا، می‌توانید از ابزارهای کاربردی دیگر برای مدیریت فضای دیسک استفاده کنید:

• bleachbit برای پاکسازی کش و فایل های اضافی
• ncdu برای تحلیل فضای دیسک
• baobab (Disk Usage Analyzer) با رابط گرافیکی برای کاربرانی که محیط دسکتاپ دارند.

جمع بندی و نکات تکمیلی برای آزاد کردن فضای دیسک در لینوکس

آزاد کردن فضای دیسک در لینوکس کاری است که باید به صورت منظم انجام شود، به ویژه در سیستم هایی که حجم داده ها سریع پر می‌شود یا نرم افزارها و سرویس های متعددی روی آن نصب شده‌اند. اگرچه استفاده از دستوراتی مثل du، df، apt-get autoremove  یا ابزارهایی مانند ncdu  می‌تواند مشکل را تا حد زیادی برطرف کند، اما بهترین رویکرد این است که پیشگیری کنید تا دیسک به طور ناگهانی پر نشود.

برای پیشگیری می‌توانید:

• به طور مرتب لاگ های سیستم را بررسی کنید و در صورت نیاز آن ها را آرشیو یا حذف نمایید.
• از ابزارهای مانیتورینگ دیسک استفاده کنید تا زودتر متوجه پر شدن فضای دیسک شوید.
• داده های غیرضروری و موقت را به طور خودکار با اسکریپت ها یا cronjob پاکسازی کنید.
• فایل های قدیمی را روی فضای ذخیره سازی ابری یا یک هارد خارجی منتقل کنید.

در نهایت، آزاد کردن فضای دیسک در لینوکس نه تنها باعث افزایش کارایی و سرعت سیستم می‌شود، بلکه از بروز خطاهای احتمالی ناشی از پر شدن دیسک جلوگیری می‌کند. اگر مدیریت یک سرور یا سیستم مهم را بر عهده دارید، توصیه می‌شود این کار را در برنامه نگهداری دوره‌ای خود قرار دهید.